In het midden van de 19e eeuw begint men met de verkoop van cognac in flessen in plaats van per vat. Binnen enkele jaren verschijnen vervolgens ook de etiketten. Met behulp van het etiket kon men zich makkelijker van anderen onderscheiden en kon tevens naamsbekendheid worden verkregen.
De oudst bekende etiketten zijn van Martell en stammen uit 1849. Op zich enigszins vreemd dat dit pas zo laat gebeurde, omdat de eerste flessen met etiketten van wijn al aan het eind van de 18e eeuw waren verschenen. Die eerste etiketten van Martell waren blauw van kleur en rechthoekig van vorm en het is een etiket waar ze erg lang trouw aan zijn gebleven. Er op afgebeeld werden stilistisch vormgegeven druivenranken met een embleem met de kwaliteitsaanduiding ‘Very Old Pale’ en daaronder de naam J. & F. Martell.  Het embleem was een schild met drie hamers (Martel betekent ook hamer) en een zittende vogel (een boerenzwaluw) daarboven.
Het duurde niet lang of Hennessy volgde. Zij gebruikten natuurlijk hun logo van de met een bijl gewapende arm en eveneens gestileerde druivenranken waar ze ook enkele druiventrossen aan hadden toegevoegd. Het etiket is wit met goudkleurige opdruk.
Vanwege het succes van deze etiketten volgde dit idee snel opvolging van de concurrentie waarbij de vormgeving van Martell en Hennessy veelvuldig als voorbeeld werd gebruikt. In sommige gevallen kan je zelfs duidelijk spreken van misleiding, zeker wanneer de naam J.L. Martel & Co. is en bijna precies dezelfde afbeelding en kleur worden gebruikt. Later heeft Jean-Louis Martel overigens zijn etiketten wel gewijzigd.

Op 23 juni 1857 wordt er een Wet van kracht die voorziet in het deponeren van een merknaam en een onderscheidend kenteken. Deze Wet was niet alleen van kracht voor Cognac. Het eerste gedeponeerde cognacmerk is dat van O. Planat in 1859. Hennessy en Hine volgen pas in 1864 met achtereenvolgens hun met een bijl bewapende arm en het hert als logo’s.

BarriasonEen veel gebruikte methode was de chromolithografie. Voor elke kleur wordt daarbij een aparte drukplaat gebruikt. Om deze reden bleef het gebruik van kleuren natuurlijk vaak beperkt tot één of twee kleuren.
Het rechtopstaande, ovalen etiket werd in de tweede helft van de 19e eeuw nogal eens gebruikt. De afbeelding was er vaak één van druiven en druivenbladeren. Ook werd de vorm van het druivenblad zelf nog al eens gebruikt. Engelen figureerden in die tijd veel op de etiketten.
Een andere gewoonte die vrij snel door veel producenten werd overgenomen was de vermelding van gewonnen prijzen op exposities. Dit gebeurde steevast in de vorm van een medaille en sommige etiketten hadden wel tien medailles afgebeeld. In deze periode ontstond steeds meer het gebruik van de rechthoekige vorm voor het etiket.Gadrad2
Nog steeds staat gewoonlijk alleen op het etiket dat het Cognac betreft en de naam van de handelaar of producent.

Vanaf 1865 zien we het gebruik ontstaan om sterren als leeftijdsaanduiding op het etiket te vermelden. Hennessy is de eerste die daar mee begint. Hij gebruikt 1 ster voor zijn twee jaar oude cognac, 2 sterren voor cognac die vier jaar oud is en 3 sterren voor de cognac die zes jaar op fust heeft gelegen.
Dit gebruik krijgt lange tijd geen navolging. We zien wel andere vermeldingen op etiketten: pale cognac, cognac rassie (belegen), vieille cognac en vergelijkbaar.
Enkele jaren later, in 1870, voert Hennessy de aanduiding XO in voor zijn oudste en beste cognac. Net als de sterren registreert Hennessy ook de aanduiding XO niet als eigendom. In de jaren daarna wordt XO door veel producenten overgenomen.
Men ziet ook het gebruik van andere symbolen ontstaan, zoals bijvoorbeeld bij Hine, die aanvankelijk kroontjes gebruikt in plaats van sterren.
HineAl voor de eeuwwisseling wordt het steeds meer gebruikelijk om aanduidingen voor de leeftijd te gaan gebruiken: V.O.P., S.O.P., V.S.O.P., V.V.S.O.P. enzovoorts. Hiermee was er zeker nog geen garantie voor de werkelijke leeftijd. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd het Compte-systeem ingevoerd, waarop ook officieel werd gecontroleerd.

De leeftijdsaanduidingen zoals we die vandaag de dag kennen (VS, VSOP en XO) zijn nog pas veel later door het B.N.I.C. geïntroduceerd, met een heel duidelijke definitie: De jongste eau-de-vie in een fles VS, VSOP en XO moet minimaal respectievelijk 2, 4 en 6 jaar op fust hebben gelegen, gerekend vanaf 1 april volgend op de destillatie. Voor meer toegestane leeftijdsaanduidingen, zie het stuk over comptes onder het hoofdstukje leeftijden.

In de negentiger jaren van de 19e eeuw werden de afbeeldingen frivoler en soms zelfs uitgesproken buitenissig, zoals Robinet met een olifant, Jules Villac met een kameel, Albert Darmon met een matroos, Prunier met een kanon waaruit een fles wordt afgeschoten, Mathusalem met een naakte grijsaard met een zeis die een glas cognac vasthoudt, etc.
Zeker voor de buitenlandse markt waren de etiketten soms zeer extravagant.
Het is de moeite waard om eens op de website van Paul Ronne te kijken; onder het kopje ‘Insolites’ staan zeer bijzondere en oude etiketten.

De afbeeldingen volgden soms ook de trends en kunstvormen van hun tijd. Toen aan het eind van de 19e eeuw de Art Nouveau zijn intrede deed, kon men dat terugzien in de etiketten: mooie ronde, golvende lijnen en afbeeldingen in harmonie met de natuur.
Natuurlijk zien we ook regelmatig dat de etiketten de actualiteit volgen. Zo zijn er meerdere voorbeelden van etiketten met vermelding van de eerste wereldoorlog. Ook historische figuren werden nogal eens als voorbeeld gebruikt: Lodewijk XIV en natuurlijk Napoleon.

Na de eeuwwisseling, rond de eerste wereldoorlog, werden veel etiketten soberder uitgevoerd, qua karakter meer lijkend op wijnetiketten.
Na de eerste wereldoorlog werden de etiketten strakker, gedrukt op papier met watermerk, crèmekleurig met zwarte of soms ook gekleurde, versierde, Art Deco-achtige omrandingen die deden denken aan waardepapier.

BellenacWilkens

Tot deze tijd zien we eigenlijk niet zo heel veel informatie op etiketten staan. Het merk, de vermelding cognac en eventueel of de cognac ‘vieille’ is. Daarnaast vermeldingen van prijzen als de producent deze had gewonnen. De etiketten werden versierd met soms een exotische afbeelding, veel met druiven of druivenranken en met emblemen en logo’s.
Pas later zien we andere informatie: een kwaliteitsaanduiding, een ouderdomsaanduiding, een plaats of arrondissement waar de producent gevestigd is, een oprichtingsjaar van het bedrijf als dat bekend was, soms een verwijzing naar de plaats waar de cognac is gebotteld.
Nog veel later komen er wat adresgegevens in de vorm van een ‘code postal’ bij.

Tegenwoordig zijn de meeste etiketten rechthoekig, de versiering is vaak karig, soms een embleem of logo, maar wel de noodzakelijke informatie over merknaam, kwaliteit, leeftijd, alcoholpercentage, producent en adresgegevens.
Een klein aantal producenten probeert zich te onderscheiden met een aparte vorm of een moderne look. Maar de smaak van het hedendaagse publiek lijkt daar niet gevoelig voor, want dit soort probeersels verdwijnen meestal weer snel.
Nadat er vanaf de zeventiger-tachtiger jaren een paar decennia lang veel gebruik werd gemaakt van de officiële leeftijdsaanduidingen VS, VSOP en XO, zien we sinds enige tijd meer het gebruik van chiquere benamingen als ’très vieille’, ‘réserve familiale’, ‘ancestral’ en dergelijke. Of Très Rare zoals op de hier afgebeelde fles van Paul Giraud. Ook deze benamingen zijn gereguleerd door het B.N.I.C. (zie bij leeftijden).

Een geheel nieuwe ontwikkeling is de fles zonder etiket! Veel van de grotere huizen gebruiken dure kristallen karafs voor hun beste cognacs en graveren daar de naam van de producent in samen met een logo en een naam voor het product. Deze flessen worden vaak in dozen verpakt waarop natuurlijk veel meer informatie te vinden is over de tot stand koming van het product.


Reacties

Etiketten — 4 reacties

  1. Hoe kan ik een boek bestellen over Het bestaan van de etiketten ,ik zelf bezit over meer af 1000 verschillende van jaren heen , graag wilde ik die per streek juist plaatsen
    Alvast dank

    • Helaas heb ik daar geen antwoord op. Ik weet ook niet of zo’n boek ooit is uitgegeven. Op Internet ben ik het nog niet tegengekomen.

  2. Goedenavond,

    Ik ben geïnteresseerd in het boek “Geschiedenis van de cognac” kunt u mij laten weten hoe ik dat kan bestellen?

    Vriendelijke groeten,

    Ritsaert Ligtenstein

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

The maximum upload file size: 1 MB. You can upload: image. Links to YouTube, Facebook, Twitter and other services inserted in the comment text will be automatically embedded. Drop file here

HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>